Na czym polega odrzucenie spadku i zrzeczenie się dziedziczenia?

Chociaż spadek powszechnie kojarzy się z czymś pozytywnym (wejściem w posiadanie majątku po zmarłym członku rodziny), dla wielu osób może on oznaczać niepożądane obciążenie długami. W takiej sytuacji najlepiej odrzucić spadek i pozbyć się odpowiedzialności za zadłużenie osoby zmarłej. W jaki sposób można to zrobić i ile czasu przysługuje na odrzucenie spadku? 

Jak odrzucić spadek i jakie są tego konsekwencje? 

Osoba, która stała się spadkobiercą z mocy ustawy o dziedziczeniu lub w wyniku spisanego testamentu, nie ma obowiązku przyjęcia spadku. Z chwilą śmierci spadkodawcy, spadkobierca ma łącznie sześć miesięcy na zadecydowanie o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku. Należy przy tym pamiętać, że brak podjęcia jakiegokolwiek działania w chwili śmierci spadkodawcy oznacza zgodę na przyjęcie spadku. Po upływie sześciu miesięcy od zgonu spadkodawcy nie będzie można już odrzucić spadku. 

Konsekwencje odrzucenia spadku różnią się w zależności od tego, czy przysługuje on z mocy ustawy, czy też na skutek stworzonego przez zmarłego testamentu. Co ważne, nieistotna jest przyczyna odrzucenia spadku. Po odrzuceniu spadku, osobę, która została ustawowo powołana do jego dziedziczenia, traktuje się w taki sposób, jakby zmarła przed otwarciem masy spadkowej. Oznacza to, że spadek może nadal przysługiwać jej potomkom (tzw. zstępnym). Wówczas także dzieci muszą odrzucić spadek. Nie dotyczy to jednak potomków, których nie było na świecie w momencie otwarcia spadku.  

Odrzucenie spadku zapisanego w testamencie powoduje zwiększenie udziałów innych spadkobierców (jeśli zostali podani). W sytuacji, gdy w testamencie nie uwzględniono innych spadkobierców, obowiązywać zaczynają wcześniej wspomniani spadkobiercy ustawowi. Jeśli mamy do czynienia ze spadkiem w postaci długów, który w ciągu 6 miesięcy od zgonu odrzucili wszyscy możliwi spadkobiercy, masa spadkowa przypada gminie miejsca zamieszkania osoby zmarłej, a w ostateczności Skarbowi Państwa.  

Jak wygląda odrzucenie spadku przez małoletniego? 

Odrzucenie spadku wymaga samodzielnego złożenia oświadczenia woli w sądzie lub w kancelarii notarialnej. Samodzielnie odrzucić spadek mogą jednak wyłącznie osoby posiadające pełną zdolność do czynności prawnych. Jeśli zatem spadek odziedziczyła na przykład osoba małoletnia, konieczne będzie złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku przez jej ustawowego przedstawiciela. Dodatkowo przedstawiciel taki musi mieć na to zezwolenie sądu rodzinnego. Dopiero po jego otrzymaniu należy złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku.  

Zrzeczenie się dziedziczenia a odrzucenie spadku – jakie są różnice? 

Chociaż zarówno odrzucenie spadku, jak i zrzeczenie się dziedziczenia mają ten sam skutek, same działania znacznie się od siebie różnią. Obowiązuje inny czas na ich realizację, mają one różną formę, a także trwałość oraz wpływ na zstępnych. W przeciwieństwie do odrzucenia spadku zrzeczenie się dziedziczenia należy wykonać jeszcze za życia spadkodawcy. Wymaga to zawarcia umowy w formie aktu notarialnego pomiędzy przyszłym spadkobiercą a spadkodawcą. Taka umowa pozbawia prawa zarówno do spadku, jak i zachowku.  

Zaletą zrzeczenia się dziedziczenia jest ochrona zstępnych, czyli dzieci przyszłego spadkobiercy. Po śmierci spadkodawcy zostaną one automatycznie wykluczone z dziedziczenia, chyba że zawarta umowa przewiduje inaczej. Warto dodatkowo mieć na uwadze, że zrzeczenie się dziedziczenia nie stanowi decyzji nieodwołalnej. Jeśli za życia spadkodawcy obie strony zmienią zdanie co do dziedziczenia spadku, można zawrzeć kolejną umowę o dziedziczeniu, która unieważni poprzednią.